Prof. dr hab. inż. Krzysztof Matyjaszewski
Urodził się w 1950 r. w Konstantynowie k/Łodzi. Ukończył liceum ogólnokształcące w Zelowie, studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej, a także w Instytucie Petrochemicznym w Moskwie, gdzie uzyskał dyplom magistra inżyniera w 1972 r. W tym samym roku został zatrudniony w Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych Polskiej Akademii Nauk (CBMiM PAN) w Łodzi w zespole profesora Stanisława Penczka. Stopień doktorski otrzymał w CBMiM PAN w 1976 r. za pracę na temat kationowej polimeryzacji tetrahydrofuranu. W latach 1977/1978 przebywał na jednorocznym stażu podoktoranckim na Uniwersytecie Floryda w Gainsville w zespole profesora George’a Butlera, pracując nad polimeryzacją triazolinodionów oraz cyklopolimeryzacją. Po powrocie do Polski kontynuował pracę w CBMiM PAN w dziedzinie polimeryzacji kationowej z otwarciem pierścienia. Badanie te stanowiły temat jego rozprawy habilitacyjnej, którą obronił w 1985 r. na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej. W latach 1984-1985 pracował na Uniwersytecie Paryskim, a od 1985 r. na Uniwersytecie Carnegie Mellon w Pittsburgu, gdzie w 1993 r. uzyskał stanowisko profesora zwyczajnego (full professor). W latach 1994-1998 był dziekanem Wydziału Chemicznego tej uczelni, a w 1998 r., „odziedziczył” tytuł „J.C.Warner Professor of Natural Sciences”, po laureacie nagrody Nobla Johnie Pople’u. W 2004 r. otrzymał najbardziej prestiżowy tytuł „University Professor” na Uniwersytecie Carnegie Mellon.
Profesor Matyjaszewski kontynuuje pracę w CBMiM PAN w Łodzi oraz na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej. Jest również profesorem na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Petrochemicznej na uniwersytecie stanowym w Pittsburghu.
W 1995 roku prof. Matyjaszewski opracował technikę polimeryzacji rodnikowej z przeniesieniem atomu (ang. Atom Transfer Radical Polymerization, ATRP), która obecnie uważana jest za jedną z najbardziej uniwersalnych, kontrolowanych metod syntezy związków wielkocząsteczkowych o określonej masie cząsteczkowej, wąskim rozrzucie mas cząsteczkowych, szerokimi możliwościami funkcjonalizacji, modulowania składem i architekturą polimerów. Nowa koncepcja zaproponowana wówczas przez prof. Matyjaszewskiego polegała na wydłużeniu czasu życia pojedynczego rodnika poprzez wprowadzenie go odpowiednio w stan uśpiony na czas około 1 min, po jego aktywności trwającej około 1 ms. Dzięki takiemu mechanizmowi całkowity czas życia rodnika mógł być przedłużony nawet do kilku dni, podczas gdy w tradycyjnej polimeryzacji wolnorodnikowej wynosił on zaledwie około 1 s.
Opracowana przez prof. Matyjaszewskiego metoda ATRP pozwoliła syntezować, z niespotykaną dotąd precyzją, znane już wcześniej makrocząsteczki, jak również otworzyła drogę do zupełnie nowych układów o skomplikowanych strukturach, takich jak makrocząsteczki w postaci gwiazd, szczotek molekularnych, kopolimerów gradientowych i multiblokowych. Metoda ATRP daje szansę m.in. na prowadzenie procesu polimeryzacji z powierzchni płaskich, porowatych, czy biomolekuł tj. DNA i RNA, co było dotąd nieosiągalne i niewyobrażalne. Szeroki wachlarz możliwych do otrzymania układów za pomocą ATRP sprawił, iż zaczęto uważać ten proces za metodę, z wykorzystaniem której można niemalże „szyć polimery na miarę”. Niewątpliwie prowadzoną przez Prof. Matyjaszewskiego działalność naukową należy rozumieć jako inżynierię makromolekularną, która to dziedzina stanowi istotny zakres nanotechnologii, technologii, jak również nauki o biomateriałach. Inżynieria makromolekularna to innymi słowy proces, w którym precyzyjna synteza i przetwarzanie polimerów umożliwiają osiągnięcie wymaganych właściwości i w konsekwencji przełożenie ich na poszczególne zastosowania. Powszechnie uważa się, że ta dyscyplina będzie rozwijać się bardzo dynamicznie, jako, że wiele problemów dotyczących istotnych zagadnień pozostaje nadal nie w pełni wyjaśnionymi. Uzyskane materiały z powodzeniem mogą być zastosowane na przykład jako składniki nowej generacji lakierów samochodowych i sprzętu AGD, w elektronice i kosmetyce, czy też dziedzinach biomedycznych.
Wkład zespołu badawczego Matyjaszewskiego w rozwój chemii to ponad 1300 publikacji naukowych, 25 książek oraz 102 rozdziałów w książkach. Na Uniwersytecie Carnegie Mellon w skład jego grupy badawczej wchodziło ponad 80 doktorantów i ponad 150 post-doktorantów. O roli oddziaływania pracy Matyjaszewskiego świadczy liczba cytowań, sięgająca ponad 194 000 wg Google Scholar, co przekłada się na wartość indeksu h = 210. Prof. Matyjaszewski założył konsorcja zrzeszające ponad 60 największych firm chemicznych z całego świata. Efektem tej współpracy jest 70 amerykańskich patentów i 18 licencji, na bazie których proces ATRP stosowany jest obecnie w produkcji polimerów w firmach w Japonii, USA oraz Europie.
w międzynarodowym środowisku, co obrazuje liczba przyznanych mu ponad 70 nagród, tj. National Academy of Sciences Award in Chemical Sciences (2023), Grand Prix de la Fondation de la Maison de la Chimie (2021), Benjamin Franklin Medal in Chemistry (2017), Dreyfus Prize in the Chemical Sciences (2015), Inaugural AkzoNobel North American Science Award (2013), Wolf Prize (2011), Presidential Green Chemistry Challenge Award (2009), czy przyznane przez Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne: Flory Polymer Education Award (2020), Nichols Medal (2020), Chemistry of Materials Award (2019), Overberger Prize (2015), Hermann Mark Award (2011), Applied Polymer Science Award (2011), Cooperative Polymer Research Award (2004) Polymer Chemistry Award (2002) Marvel Creative Polymer Chemistry Award (1995), jak również przez polskie stowarzyszenia: Medal Marii-Skłodowskiej-Curie (2012) oraz Nagroda Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2004). Ponadto prof. Matyjaszewski otrzymał 13 tytułów doktora honoris causa z Uniwersytetów w Gandawie, Łodzi, Atenach, Moskwie, Tuluzie, Pusan, Paryżu, Haifie, Poznaniu, Padwie, Coimbrze, Heraklion i Rzeszowie.
Prof. Matyjaszewski jest członkiem Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, Amerykańskiej Akademii Nauk, Amerykańskiej Akademii Inżynierii, Amerykańskiej Akademii Wynalazców, jak również członkiem Australijskiej, Europejskiej, Węgierskiej i Gruzińskiej Akademii Nauk.